తెలంగాణ/హైదరాబాద్ చరిత్ర
తెలంగాణ ప్రాంతం
పరిచయం:
తెలంగాణ/హైదరాబాద్ రాజ్యములో బహుళ భారతీయ సామ్రాజ్యాలలో భాగంగా రాజుల పరిపాలన జరిగింది. తెలంగాణా/హైదరాబాద్ లో రాజరిక / సంస్థాన పరిపాలన కొనసాగినది .
ఈ కింద తెల్పిన విధముగా రాజరిక పరిపాలన కొనసాగింది.
1). మౌర్యులు
2). శాతవాహనులు ( ఇక్ష్వాకులు అనే సామంత రాజులు కూడా ఉండేవారు )
3). విష్ణుకుండినులు
4). చాళుక్యులు
5). చోళులు
6). రాష్ట్రకూటులు
7). కాకతీయులు
8). ఢిల్లీ సుల్తానేట్
9). బహుమనీ సుల్తానేట్
10). గోల్కొండ సుల్తానేట్
11). మొఘలులు
12). హైదరాబాద్ నిజాం, నిజాం వారసులు 1948 సెప్టెంబర్ 16 వరకు తెలంగాణ ప్రాంతాన్ని పరిపాలించారు.
హైదరాబాద్ నిజాములు, అసఫ్ జా నిజాముల వంశం, భారతీయ ఇతిహాసంలో ప్రముఖంగా ఉన్న నిజాముల ప్రభుత్వం అనేదానికి ఏర్పాటు చేసిన నగరాన్ని ఆసఫ్ జా నిజాములు స్థాపించారు. ఇవాళ్లు సామరాజ్యంలోని ప్రముఖ చరిత్రలో ప్రముఖ ప్రతిభావం, సాంస్కృతిక అభివృద్ధి, మతాను గౌరవించిన సామాజిక పరిస్థితి, అర్థసామర్థ్య వృద్ధి, రాజకీయ ప్రతిభావం, నీతిపరాయణత, భద్రత మరియు గౌరవాన్విత నిజాములగా ప్రసిద్ధి చేసినవారు.
1. ఆసఫ్ జా నిజాములు:
ఆసఫ్ జా రాజానిజాముల ప్రవర్తన:
ఆసఫ్ జా నిజాములు ఇక్కడ ఆసఫ్ జా నగరంలో ప్రభుత్వాన్ని ఏర్పరిచారు. అసఫ్ జా పాలన కాలంలో, ఆర్థిక, సాంస్కృతిక, రాజకీయ, సామాజిక పరిస్థితిని ప్రాంతాలకు బహుముఖమైన వ్యవస్థను ప్రారంభించారు. అసఫ్ జా నిజాములు వారి ప్రభుత్వాన్ని సామ్రాజ్య సమృద్ధి, అభివృద్ధి మరియు గౌరవాన్వితంగా ప్రముఖంగా నిలిచారు.
ఆసఫ్ జా నగరంలో సాంస్కృతిక ప్రగతి:
అసఫ్ జా నిజాముల ప్రభుత్వంలో ఆసఫ్ జా నగరం ఒక సాంస్కృతిక కేంద్రంగా ప్రారంభించారు.
2. ఆసఫ్ జా వంశం:
అసఫ్ జాను జనసాధారణానికి చాలా ప్రాముఖ్యమైన నిజాములు మొదలైయారు. అసఫ్ జాను 18వ శతాబ్దంలో హైదరాబాద్ నగరాన్ని ఏర్పడించింది.
సాంస్కృతిక ప్రగతి:
అసఫ్ జా నిజాముల పాలకాలంలో హైదరాబాద్ నగరం సాంస్కృతిక ప్రగతిని చూపుతుంది. భౌగోళిక స్థితి, కాలాతీత స్థానాలు, కళాశాలలు, లైబ్రరీలు, సాహిత్యం, వాణిజ్య సంస్థలు, విద్యా సంస్థలు ఇవి ఆ కాలంలో అత్యంత ప్రచురంగా ఉన్నాయి
3. హైదరాబాద్ రెండవ నిజాం:
హైదరాబాద్ రెండవ నిజాం, హైదరాబాద్ నిజాముల వంశంలో రెండవ నిజాం కాయర్ అలీ పాహీదర్ బిన్ హైదర్ షాహ్ (Qayyar Ali Pahiedar bin Haidar Shah) అనగా పరిచితం. ఈ నిజాము 1829 నుండి 1857 మధ్యంగా ప్రభుత్వాన్ని నిర్వహించారు.
కాయర్ అలీ పాహీదర్ బిన్ హైదర్ షాహ్
(Qayyar Ali Pahiedar bin Haidar Shah)నిజాం చరిత్ర:
ఆత్మగౌరవ మరియు సామరాజ్య ప్రభుత్వం:
ఈ నిజాం చరిత్రలో కాయర్ అలీ పాహీదర్ బిన్ హైదర్ షాహ్ అత్యంత సామరాజ్య ప్రభుత్వం మరియు ఆత్మగౌరవాన్వితంగా ఉన్నారు. ఆదర్శాలను అనుసరించి ప్రజల మధ్య నడుపలో ఉన్నారు. కళాకులు, విజ్ఞాన సాగరం, సాహిత్య రసాయనం, భౌగోళశాస్త్రం మరియు ఇతర శాస్త్రాలను అభివృద్ధి చేసినారు.
4. హైదరాబాద్ మూడవ నిజాం:
హైదరాబాద్ మూడవ నిజాం, హైదరాబాద్ నిజాముల వంశంలో మూడవ నిజాం సలార్ జంగ్ బహాదూర్ అఫదర్ (Salar Jung Bahadur Afzal ad-Dawlah) అనగా పరిచితం. ఈ నిజాం 1857 నుండి 1883 వరకు ప్రభుత్వాన్ని నిర్వహించారు. అయితే, ఆయన విశిష్ట కార్యకలాపాలతో నిజాముల చరిత్రలో గుర్తించిన అంశాలు ఇవే.
సలార్ జంగ్ బహాదూర్ అఫదర్ నిజాం చరిత్ర:
సాంస్కృతిక ప్రగతి:
సలార్ జంగ్ బహాదూర్ అఫదర్ చాలా పరిచయం పొందిన నిజాం. ఆయన ప్రభుత్వంలో కళాకులు, సాహిత్యాలు, చర్చాలు, భౌగోళిక ఆధ్యాత్మికత, మరియు ఇతర సాంస్కృతిక గణిత శాస్త్రాలను పెంచుతూ, ప్రజలకు చేసే అవగాహన అత్యంత ఉన్నత స్థానములో ఉండెను.
సామాజిక పరిస్థితి మరియు శిక్షణ:
సలార్ జంగ్ బహాదూర్ అఫదర్ నిజాం ప్రజలకు శిక్షణను అందించడానికి ప్రయత్నించారు. చాలా పాఠశాలలను, పాఠాలను, ఆస్కూల్ అనుష్ఠానాలను నిర్మించారు. సామాజిక పరిస్థితిని మెరుగుపరచడానికి, నైతిక మూలాలను నేర్పించడానికి కూడా ఆయన చాలా ఉత్సాహం గలవారు.
ఆర్థిక ప్రగతి:
సలార్ జంగ్ బహాదూర్ అఫదర్ నిజాం ప్రజలను ఆర్థికంగా మరియు సామాజికంగా ఆధునీకముగా ముందుకు నడిపించారు.
5. హైదరాబాద్ నాలగవ నిజాం:
హైదరాబాద్ నాలగవ నిజాం, హైదరాబాద్ నిజాముల వంశంలో నాలగవ నిజాం మీర్ ఉల్ ముల్క్ అలీ (Nizam IV Mir Usman Ali) అనగా పరిచితం. ఈ నిజాం 1937 నుండి 1948 వరకు ప్రభుత్వాన్ని నిర్వహించారు. ఈ కాలంలో హైదరాబాద్ నిజాముల రాజధానిగా పరివర్తన ఉంది.
నాలగవ నిజాం చరిత్ర:
సామాజిక పరివర్తన:
నాలగవ నిజాం చరిత్రలో, అతను ప్రజా పరిపాలనలో సామాజిక పరివర్తనాన్ని పెంచారు. నాలగవ నిజాం ప్రభుత్వంలో అనేక సామాజిక సమస్యలను పరిష్కరించడానికి ప్రయత్నించారు. ప్రజలకు ఆర్థికంగా, చికిత్సాల సౌకర్యంగా, క్షేత్ర శిక్షణం, ప్రతిష్ఠా ప్రాధికారంల మూలక వృద్ధి చేసినారు.
వ్యాపార వృద్ధి:
నాలగవ నిజాం ప్రభుత్వం ఆర్థిక వృద్ధికి, వ్యాపారం అంగీకరించడానికి ప్రయత్నించారు. అంగ్రేజీలో "Hyderabad State Bank" అని అంగీకరించబడింది. అతను నాలగవ నిజాం కంపెనీని స్థాపించారు. ఈ కంపెనీకి వ్యాపారం అంగీకరించబడింది. ఇది ఆర్థిక వృద్ధికి అంగీకరించబడింది.
ప్రజా సేవా:
నాలగవ నిజాం ప్రభుత్వం ప్రజల కొరకు వార్తలు, సమాచారాలు తదితర సదుపాయాలు కల్పించారు.
6. హైదరాబాద్ ఐదవ నిజాం:
హైదరాబాద్ ఐదవ నిజాం, హైదరాబాద్ నిజాముల వంశంలో ఐదవ నిజాం మీర బఖ్తియార్ దవూద మీర ఉల్ ముల్క్ (Nizam V Mir Barkat Ali Khan) అనగా పరిచితం. ఈ నిజాం 1857 నుండి 1911 వరకు ప్రభుత్వాన్ని నిర్వహించారు.
ఐదవ నిజాం చరిత్ర:
ప్రభుత్వ విధానం:
ఐదవ నిజాం అప్పటి పరిస్థితులకు అనుగుణంగా ప్రభుత్వ విధానాన్ని ప్రముఖంగా ప్రచురించారు. ప్రజల పరిస్థితి, రాజకీయ సమస్యలకు ప్రతిస్థాపన అనేక విషయాలపై పరిశోధనలు చేసినారు. ఐదవ నిజాం ప్రభుత్వం రాజకీయ సుధారణలను, న్యాయాలను మరియు ప్రజల కానూనీ హక్కులను ప్రోత్సహించారు.
ఆర్థిక వృద్ధి:
ఐదవ నిజాం అర్థిక వృద్ధికి అనేక ప్రముఖ అంగీకారాలను చేసారు. ఆదాయాన్ని పెంచడానికి విదేశీ ఆదాయం నుండి ఆర్థిక అవకాశాలు పెంచారు. ప్రాంతీయ సంస్కరణలను పునరుజ్జీవించడానికి తగిన కార్యకలాపాలను ప్రారంభించారు.
సామాజిక పరిస్థితి:
ఐదవ నిజాం చాలా గౌరవాన్విత నిజాముడిగా ప్రజల మెప్పు పొందాడు.
7. హైదరాబాద్ ఆరవ నిజాం:
హైదరాబాద్ ఆరవ నిజాం, హైదరాబాద్ నిజాముల వంశంలో ఆరవ నిజాం మీర మహబూబ ఆలీ పశా (Nizam VI Mir Mahbub Ali Pasha) అనగా పరిచితం. ఈ నిజాం 1869 నుండి 1911 వరకు ప్రభుత్వాన్ని నిర్వహించారు. ఈ కాలంలో హైదరాబాద్ నిజాముల రాజధానిగా వికసిస్తోంది.
ఆరవ నిజాం చరిత్ర:
ప్రజాసేవా మరియు ప్రగతి:
ఆరవ నిజాం ఆయన ప్రజల మీద ఆత్మక్షేమాన్ని కేంద్రీకరించేందుకు మరియు ప్రజాసేవాకు తమ ప్రతిబద్ధతను ఆదరించారు. ఆరవ నిజాం ప్రజాసేవా, ఆరోగ్య సౌకర్యాన్ని ప్రముఖంగా అంగీకరించారు.
అంగీకారంపై చరిత్ర:
ఆరవ నిజాం రాజకీయంలో చాలా అంగీకారం పొందారు. ఆయన ప్రజల అధికారాలను ప్రోత్సాహించేందుకు ఆత్మక్షేమాన్ని ఆదరించారు.
సైనిక సేవలో పాత్ర:
ఐదవ నిజాం ఆయన చాలా పరాక్రమం ఉంది. ఆయన సైనిక సేవలో పాత్రవహించి, రాష్ట్ర రక్షణ క్షేత్రంలో ఆత్మనిర్భరత సాధించడానికి ప్రయత్నించారు.
వ్యాపార వృద్ధి:
ఐదవ నిజాం రాజకీయాలు, ఆర్థిక అంగీకారాలను చేసేందుకు వ్యాపారాన్ని అంగీకరించారు.
8. హైదరాబాద్ ఏడవ నిజాం:
హైదరాబాద్ ఏడవ నిజాం, హైదరాబాద్ నిజాముల వంశంలో ఏడవ నిజాం మీర మీర ముజఫ్ఫర్ ఉల్ ముల్క్ (Nizam VII Mir Osman Ali Khan) అనగా పరిచితం. ఈ నిజాం 1911 నుండి 1948 వరకు ప్రభుత్వాన్ని నిర్వహించారు. ఈ కాలంలో హైదరాబాద్ నిజాము ల సమాజంలో వివిధ పరివర్తనాలు జరిగినవి.
ఏడవ నిజాం చరిత్ర:
నిజాముల మాళిక:
ఏడవ నిజాం, మీర ముజఫ్ఫర్ ఉల్ ముల్క్ వారసత్వంలో మీరు నిజాముల మాళికనాగా నిర్వహిసింది. అతని నిజామల సామ్రాజ్యం భారత ఇతర నాగరికతలకు విశ్వాసపుర్వకముగా నియంత్రించింది.
ఆర్థిక వికాసం:
ఏడవ నిజాం ప్రజాసేవలో ఆత్మక్షేమాన్ని అంగీకరించేందుకు, ఆర్థిక స్థితిని ప్రాధికరించడానికి ప్రయత్నించారు. ఏడవ నిజాం కార్యకలాపాలను ప్రారంభించడానికి శాతం నాలుగు సంవత్సరాల దాచారు. పర్సి, అంగ్రీజీ, హిందీ మరియు తెలుగు భాషలలో పాఠాలు, విద్యాభ్యాస ప్రణాళిక, ఉద్యోగ సృష్టి, రోజుగార సృష్టి, సైనిక సేవలో పాత్ర చేపట్టడం ఇవన్నీ ప్రచురించడానికి ప్రయత్నించినారు.
ముగింపు:
1945 చివర్లో తెలంగాణ ప్రాంతం లో రైతు తిరుగుబాటు ప్రారంభమైనది. ఈ తెలంగాణ రైతాంగ సాయుధ పోరాటం 1945 నుండి 1948 వరకు కొనసాగింది. ఏంతో మంది తమ ప్రాణాలను కోల్పోయారు. భారత ప్రభుత్వం తెలంగాణ ప్రాంతాన్ని 1948 సెప్టెంబర్ 17 తేదీన సైనిక చర్య ద్వారా తెలంగాణ ప్రజలను నిజాం పరిపాలన నుండి విముక్తి కలిగించినది. దీనినే ఆపరేషన్ పోలో అని పిలుస్తారు. 1948 లో హైదరాబాద్ రాష్ట్రం ఏర్పడినది .
1948 నుండి 1956 వరకు పరిపాలన ఈవిధముగా జరిగింది .
1). జయంత్ నాధ్ చౌదరి ( సైనిక అధికారి )
(1948 సెప్టెంబర్ 18 నుండి 1949 డిసెంబర్ 01 వరకు మరియు
1949 డిసెంబర్ 02 నుండి 1950 జనవరి 11 వరకు )
2). ఎం. కే. వెల్లోడి (ముఖ్యమంత్రి )
1950 జనవరి 12 నుండి 1952 మార్చి 05 వరకు పరిపాలన జరిగింది
3). బుర్గులా రామకృష్ణారావు ( ముఖ్యమంత్రి )
1952 మార్చి 06 నుండి 1956 అక్టోబర్ 31 వరకు పరిపాలన జరిగింది.
1956 నవంబర్ 01 న ఆంధ్రప్రదేశ్ రాష్టం కొత్తగా ఏర్పడినది.
1956 నవంబర్ 01 నుండి 2014 జూన్ 01 వరకు ఆంధ్రప్రదేశ్ రాష్టముగా పరిపాల కోనసాగింది .
1952 లో ముల్కి ఉద్యమం.
1969 లో తెలంగాణ ఉద్యమం.
1972 లో జై ఆంధ్ర ఉద్యమం.
1996 నుండి 2014 వరకు తెలంగాణ మాలి దశ పోరాటం ఆ ఫలితముగా 2014 జూన్ 02 తేదీన తెలంగాణ కొత్తరాష్ట్రం ఏర్పాడినది.
