Gentlemen agreement

                పెద్దమనుష్యుల ఒప్పందం 

               (1956, ఫిబ్రవరి 20 )

పరిచయం

ఫిబ్రవరి 20న సంతకం చేసిన 1956 నాటి జెంటిల్మెన్ ఒప్పందం ఆంధ్రప్రదేశ్ మరియు తెలంగాణ ప్రాంత చరిత్రలో కీలకమైన క్షణం. ఉమ్మడి ఆంధ్రప్రదేశ్ రాష్ట్ర ఏర్పాటుకు సంబంధించి ఆంధ్ర, తెలంగాణ ప్రాంతాలకు ప్రాతినిధ్యం వహిస్తున్న నాయకుల మధ్య ఇది ఒక ఒప్పందం. ఈ ఒప్పందం ఈ ప్రాంతం యొక్క రాజకీయ ప్రకృతి దృశ్యాన్ని రూపొందించడంలో కీలక పాత్ర పోషించింది మరియు దాని ప్రజలకు దీర్ఘకాలిక పరిణామాలను కలిగి ఉంది.

నేపథ్యం

ప్రత్యేక ఆంధ్ర రాష్ట్రం కోసం డిమాండ్ 1920ల నుండి ఈ ప్రాంతంలో ప్రధాన రాజకీయ సమస్యగా ఉంది. మద్రాసు ప్రెసిడెన్సీలోని తెలుగు మాట్లాడే ప్రాంతాలను విలీనం చేసి భాషా ప్రాతిపదికన ప్రత్యేక రాష్ట్రాన్ని ఏర్పాటు చేయాలని ఆంధ్ర ఉద్యమ ప్రతిపాదకులు వాదించారు. అయితే, ఈ డిమాండ్ తెలంగాణ ప్రాంత నాయకుల నుండి బలమైన వ్యతిరేకతను ఎదుర్కొంది, వారు తమ ప్రాంతం ఏకీకృత ఆంధ్ర రాష్ట్రంలో అట్టడుగున పడుతుందని భయపడ్డారు.

భారతదేశంలోని రాష్ట్రాలను భాషా ప్రాతిపదికన పునర్వ్యవస్థీకరించాలని సిఫారసు చేయడానికి 1953లో రాష్ట్రాల పునర్వ్యవస్థీకరణ కమిషన్ (ఎస్ఆర్సి) ను నియమించారు. మద్రాసు ప్రెసిడెన్సీలోని తెలుగు మాట్లాడే ప్రాంతాలు మరియు హైదరాబాద్ రాష్ట్రంతో కూడిన ఏకీకృత ఆంధ్రప్రదేశ్ రాష్ట్రాన్ని ఏర్పాటు చేయాలని ఎస్ఆర్సి సిఫార్సు చేసింది. (which included Telangana). అయితే, ఈ సిఫారసుకు తెలంగాణ ప్రజల నుండి బలమైన వ్యతిరేకత ఎదురైంది, వారు తమ ప్రత్యేక గుర్తింపు మరియు ఆసక్తులు ఏకీకృత ఆంధ్రప్రదేశ్లో విలీనం అవుతాయని భయపడ్డారు.

ఒప్పందం

తెలంగాణ నుండి వ్యతిరేకత నేపథ్యంలో పొట్టి శ్రీరాములు, బుర్గుల రామకృష్ణరావు, నీలం సంజీవరెడ్డితో సహా ఆంధ్ర, తెలంగాణ నాయకులు తెలంగాణ ప్రాంత సమస్యలను పరిష్కరించడానికి చర్చలు జరిపారు. ఈ చర్చలు 1956 ఫిబ్రవరి 20న జెంటిల్మెన్ ఒప్పందంపై సంతకం చేయడానికి దారితీశాయి.

ఈ ఒప్పందంలోని కీలక నిబంధనలు ఈ విధంగా ఉన్నాయి.

* తెలంగాణకు రక్షణ

ఈ ఒప్పందంలో ఏకీకృత రాష్ట్రంలో తెలంగాణ ప్రయోజనాలను పరిరక్షించే నిబంధనలు ఉన్నాయి. ఈ నిబంధనలలో తెలంగాణ యొక్క నిర్దిష్ట అవసరాలను తీర్చడానికి శాసన మరియు కార్యనిర్వాహక అధికారాలతో ప్రాంతీయ మండళ్లను ఏర్పాటు చేయడం కూడా ఉంది.

 * ఉపాధి రక్షణ

ఈ ఒప్పందం తెలంగాణ నివాసితులకు ఈ ప్రాంతంలో ప్రభుత్వ ఉపాధి విషయాలలో ప్రాధాన్యత ఇవ్వడానికి వీలు కల్పించింది.

 * పరిపాలనా చర్యలు 

 తెలంగాణలోని వెనుకబడిన ప్రాంతాల అభివృద్ధికి నిధుల కేటాయింపుతో సహా రెండు ప్రాంతాల సమానమైన అభివృద్ధిని నిర్ధారించడానికి పరిపాలనా చర్యలను ఈ ఒప్పందం వివరించింది.

భారత ప్రభుత్వ ఆధ్వర్యం లో కేంద్ర హోం మంత్రి గోవింద వల్లభ పంత్ సమక్షంలో 1956, ఫిబ్రవరి 20 న ఢిల్లీలోని హైదరాబాద్ హౌస్ లో చర్చలు జరిపారు. తేదీ 1956, పిబ్రవరి 20 న పెద్దమనుష్యుల ఒప్పందానికి వచ్చిన నాయకులు మొత్తం 08 మంది తెలంగాణ ప్రాంతం నుండి 04 , ఆంధ్ర ప్రాంతం నుండి 04గురు  చర్చలలో పాల్గొన్నారు.

తెలంగాణ ప్రాంతం    

                             1) భూర్గుల రామకృష్ణ రావు (ముఖ్యమంత్రి )

                               2) కె. వి. రంగా రెడ్డి ( క్యాబినెట్ మంత్రి )

                               3) మర్రి చెన్నారెడ్డి (క్యాబినెట్ మంత్రి)

                               4) జె. వి. నర్సింగరావు ( రాష్ట్ర కాంగ్రెస్ కమిటీ అధ్యక్షులు )

ఆంధ్ర ప్రాంతం  

                             1) బెజవాడ గోపాలరెడ్డి (  ముఖ్యమంత్రి )

                               2) నీలం సంజీవ రెడ్డి ( క్యాబినెట్ మంత్రి )

                               3) గౌతు లచ్చన్న ( క్యాబినెట్ మంత్రి )

                               4) అల్లూరి సత్యనారాయణ రాజు (  రాష్ట్ర కాంగ్రెస్ కమిటీ అధ్యక్షులు)

ఈ ఎనిమిది మంది నాయకులు 14 అంశాలపై  పెద్దమనుష్యుల ఒప్పందం జరిగిన  అంగీకరించి సంతకాలు చేసారు

ఈ అంశాలు తెలంగాణ కల్పించిన రక్షణలు

1).  ముఖ్యమంత్రి తెలంగాణ ప్రాంతం వారు ఐతే ఉప ముఖ్యమంత్రి పదవి ఆంధ్రప్రాంతం వారికీ ఇవ్వాలి. 

     లేదా ముఖ్యమంత్రి ఆంధ్ర ప్రాంతం వారు ఐతే  ఉప ముఖ్యమంత్రి పదవి తెలంగాణ ప్రాంతం వారికీ ఇవ్వాలి.

2). మంత్రి మండలి ఏర్పాటు లో 60:40 నిష్పత్తి లో క్యాబినెట్ మంత్రుల నియామకం జరగాలి.  

     తెలంగాణ  నుండి ఒకరు ముస్లిం ఉండాలి .

3) తెలంగాణ ప్రాంతంలో సంపూర్ణ మద్యపాన నిషేధాన్ని తెలంగాణ శాసన సభ్యుల కోరికమేరకు అమలు    చేయాలి.

4) ముల్కి నిబంధనలు అమలు చేయాలి.  అనగా తెలంగాణ ప్రాంతం వారికీ స్థానిక ఉద్యోగాల రక్షణ కొరకు 12 సంవత్సరాల స్థానికలు అనే  నిబంధన ఉంచాలి.

5). రెండు ప్రాంతాల విలీనం వలన ఏర్పడే మిగులు ఉద్యోగుల సమస్యను జనాభా నిష్పత్తి ఆధారంగా 60:40    ప్రాతిపదికన అమలు చేయాలి.

6). విద్యా  సంస్థలలో తెలంగాణ ప్రాంతానికి 1/3 వంతు సీట్లు కేటాయించాలి

7). తెలంగాణ ప్రాంతం లో అధికార భాషగా ఉన్న ఉర్దూను  మరో ఐదు సంవత్సరాలు కొనసాగించాలి . పరిస్థితిని ఆ తర్వాత  ప్రాంతీయ మండలి పరిశీలించి తగు నిర్ణయం  తీసుకుంటుంది. తెలంగాణాలో ప్రభుత్వ సర్వీసు నియామకానికి ఉద్యోగులలో తెలంగాణ వారికీ తెలుగు నిర్బంధం చేయరాదు.

8). తెలంగాణ మిగులు ఆదాయాన్ని, తెలంగాణలోని వెనకబడిన జిల్లాలకు కేటాయించాలి. తెలంగాణ శాసన సభ్యులు కోరితే మరో ఐదు సంవత్సరాలు పొడగించాలి.

9). జలవనరుల కేటాయింపు సింహ భాగం తెలంగాణకే కేటాయించాలి, తెలంగాణ ప్రాంత వ్యవసాయక భూముల అమ్మకం ప్రాంతీయ మండలి అధికార పరిధిలో ఉండాలి. 

10). హైదరాబాద్  రాజధానిగానే పరిపాలన కొనసాగించటం, హైదరాబాద్ ప్రదేశ్ కాంగ్రెస్ కమిటీ 1962 వరకు స్వతంత్ర ప్రతిపత్తిని కొనసాగించటం.

11) తెలంగాణ ప్రాంత సర్వతోముఖాభివృద్ధి కొరకు ఒక స్వయం ప్రతిపత్తి గల నిర్ణయాధికారం కలిగిన చట్టబద్దమైన సంస్థగా తెలంగాణ ప్రాంతీయ మండలిని ఏర్పాటు చేయటము. 

12) తెలంగాణ ప్రాంతీయ మండలి  వివరాలు 

1. ప్రాంతీయ మండలిలో మొత్తం 20 మంది సభ్యలు ఉండాలి .

2. వీళ్ళలో 09 మంది శాసన సభ్యులు, ప్రతి జిల్లానుండి ఒకరు ఉండాలి, వీరిని ఆ జిల్లాలలోని శాసన సభ్యులు ఎన్నుకుంటారు. 

3. మరో 06 మంది సభ్యులను రాష్ట్ర శాసన సభ లోని తెలంగాణ ప్రాంత సభ్యులు ఎన్నుకుంటారు. 

4. మరో 05 మంది వీరు శాసన సభ్యులుగా, పార్లమెంట్ సభ్యులుగా గాని కావాలి, వీరిని తెలంగాణ ప్రాంత శాసన సభ సభ్యులు ఎన్నుకుంటారు. 

13).  భవిష్యత్తులో జరగబోయే ఉద్యోగ నియామకాలు ఇరు ప్రాంతాల జనాభా నిష్పత్తి  ప్రతిపాదికటన జరగాలి. 

14), మంత్రి మండలిలోని 1. హోమ్ శాఖ, ఆర్థిక శాఖ, రెవిన్యూ శాఖ, ప్లానింగ్ మరియు అభివృద్ధి, వ్యాపారం -పరిశ్రమలు అనే ఈ ఐదు శాఖలలో ఏవైనా రెండు మంత్రిత్వ శాఖలు తెలంగాణ ప్రాంతానికి తప్పనిసరిగా ఇవ్వాలి.  

తర్వాత కాలములో ఈ 14 అంశాలు ఉల్లంఘించబడి 1969 లో మరియు 1996 నుండి 2014 వరకు వివిధ దశలలో జరిగిన ప్రజా పోరాటాలు చివరకు 2014 జూన్ 02 న 10 జిల్లాలతో కూడిన నూతన తెలంగాణ రాష్ట్రము ఏర్పడింది. ప్రజల కోరిక నెరవేరినది .ఆంధ్ర ప్రదేశ్‌లో 1956 నాటి పెద్దమనుషుల ఒప్పందం భారతదేశంలోని రాష్ట్రాల భాషాపరంగా పునర్వ్యవస్థీకరణ తర్వాత తెలంగాణ మరియు ఆంధ్ర ప్రాంతాల ఆందోళనలు మరియు ప్రయోజనాలను పరిష్కరించే లక్ష్యంతో అనేక కీలక అంశాలను పొందుపరిచింది. 

చట్టపరంగా కట్టుబడి ఉండకపోయినా, కొత్తగా ఏర్పడిన ఆంధ్రప్రదేశ్ రాష్ట్ర చట్రంలో రెండు ప్రాంతాల నాయకుల మధ్య సామరస్యం మరియు సహకారాన్ని పెంపొందించే ప్రయత్నంలో ఈ అంశాలు కీలకమైనవి.

1. ఉపాధి అవకాశాలు

ఆంధ్ర, తెలంగాణ ప్రజల మధ్య ఉద్యోగావకాశాల న్యాయమైన పంపిణీ జరిగేలా ఒప్పందం కోరింది. ఇది ప్రభుత్వ ఉద్యోగాలు మరియు ఇతర ఉపాధి రంగాలలో ఏ విధమైన అనుకూలతను గుర్తించకుండా నిరోధించడం, సమానమైన ప్రాతినిధ్యం కోసం ప్రయత్నించడం లక్ష్యంగా నిర్ణఇంచటం జరిగింది.

2. విద్యా సౌకర్యాలు

మరో ముఖ్యమైన అంశం ఏమిటంటే, రెండు ప్రాంతాలలో తగిన విద్యా సౌకర్యాలను అందించాలనే నిబద్ధత. ఇందులో విద్యాసంస్థల స్థాపన మరియు ఆంధ్ర మరియు తెలంగాణా రెండింటిలోనూ యువతకు నాణ్యమైన విద్య అందుబాటులో ఉండేలా వనరుల కేటాయింపులు పేర్కొన్నారు. 

3.  సాంస్కృతిక మరియు సామాజిక గుర్తింపు రక్షణ

ఇరు ప్రాంతాలలోని తెలుగు మాట్లాడే ప్రజల సాంస్కృతిక మరియు సామాజిక గుర్తింపుల పరిరక్షణను ఈ ఒప్పందం నొక్కి చెప్పింది. సమైక్య రాష్ట్రంలో సాంస్కృతిక వైవిధ్యాన్ని పరిరక్షించడం యొక్క ప్రాముఖ్యతను గుర్తిస్తూ, ఆంధ్ర మరియు తెలంగాణల విశిష్ట వారసత్వం మరియు సంప్రదాయాలను కాపాడటం ఈ అంశం యొక్క ప్రధాన లక్ష్యం.

4. వనరుల పంపిణీ

ఆర్థిక అసమతుల్యతలను పరిష్కరించడానికి మరియు ప్రాంతీయ అసమానతలను నివారించడానికి, ఒప్పందం వనరుల న్యాయమైన పంపిణీపై దృష్టి పెట్టింది. ఆంధ్రప్రదేశ్ అంతటా సమతుల్య వృద్ధిని ప్రోత్సహించడానికి అభివృద్ధి ప్రాజెక్టులు, మౌలిక సదుపాయాలు మరియు ఇతర కార్యక్రమాలకు నిధుల కేటాయింపులు ప్రధానముగా ఉన్నాయి.

5. తెలంగాణ కోసం ప్రాంతీయ మండలి

  పెద్దమనుషుల ఒప్పందంలోని ముఖ్యమైన నిబంధనలలో ఒకటి తెలంగాణకు ప్రాంతీయ మండలి ఏర్పాటు. శాసన లేదా కార్యనిర్వాహక అధికారాలు లేకపోయినా, తెలంగాణా నుండి ప్రతినిధులు తమ సమస్యలను వినిపించేందుకు మరియు ప్రాంతాన్ని ప్రభావితం చేసే నిర్ణయాలకు దోహదపడేలా సలహా అధికారాన్ని కలిగి ఉండేలా తెలంగాణ  ప్రాంతీయ మండలిని ఏర్పాటు చేయటం. 

6. రాజకీయ హక్కుల పరిరక్షణ

    ఆంధ్ర, తెలంగాణ రెండు రాష్ట్రాల ప్రజల రాజకీయ హక్కులను పరిరక్షించడం ఈ ఒప్పందం లక్ష్యం. ఇందులో ఇరు ప్రాంతాల వ్యక్తులకు న్యాయమైన రాజకీయ ప్రాతినిధ్యాన్ని మరియు రాజకీయ ప్రక్రియలో భాగస్వామ్యానికి అవకాశాలను నిర్ధారించే నిబద్ధత కలిగి యుండటం.

7. సోషల్ ఇంటిగ్రేషన్

    సామాజిక అనుసంధానం యొక్క ప్రాముఖ్యతను గుర్తిస్తూ, ఈ ఒప్పందం ఆంధ్ర మరియు తెలంగాణ ప్రజలను మరింత దగ్గర చేసే కార్యక్రమాలను ప్రోత్సహించింది. ఇందులో కమ్యూనిటీల మధ్య ఐక్యత మరియు అవగాహనను పెంపొందించే లక్ష్యంతో సాంస్కృతిక మార్పిడి కార్యక్రమాలు, పండుగలు మరియు ఇతర కార్యక్రమాలు ఉన్నాయి.

8. సంభాషణ మరియు చర్చల ద్వారా వివాదాల పరిష్కారం

    పెద్దమనుషుల ఒప్పందం అమలు లేదా ఏదైనా వివాదాలు లేదా విభేదాలను సంభాషణ మరియు చర్చల ద్వారా పరిష్కరించుకోవడం యొక్క ప్రాముఖ్యతను నొక్కి చెప్పింది. ఇది ఆంధ్ర మరియు తెలంగాణ నాయకుల మధ్య శాంతియుత మరియు సహకార సంబంధాన్ని కొనసాగించాలనే నిబద్ధతను ప్రతిబింబిస్తుంది.

1956 నాటి పెద్దమనుషుల ఒప్పందం ఐక్యతను పెంపొందించే ఉద్దేశ్యంతో మరియు ప్రాంతీయ ఆందోళనలను పరిష్కరించే ఉద్దేశ్యంతో ఈ అంశాలను ప్రస్తావించగా, సంవత్సరాలుగా, సవాళ్లు మరియు అసంతృప్తి తలెత్తాయి. 

ప్రభావం చూపుతుంది

జెంటిల్మెన్ ఒప్పందంపై సంతకం చేయడం 1956 నవంబర్ 1న ఏకీకృత ఆంధ్రప్రదేశ్ రాష్ట్ర ఏర్పాటుకు మార్గం సుగమం చేసింది. ఈ ఒప్పందం ఆంధ్ర మరియు తెలంగాణ ప్రాంతాల డిమాండ్ల మధ్య రాజీగా భావించబడింది మరియు ఇరుపక్షాల ఆందోళనలను పరిష్కరిస్తుందని భావించారు.

అయితే, ఒప్పందాన్ని అమలు చేయడం సవాళ్లతో నిండి ఉంది. ఒప్పందంలో వాగ్దానం చేసిన ప్రాంతీయ మండలులు ఎన్నడూ స్థాపించబడలేదు, తెలంగాణ ప్రయోజనాల రక్షణలు పూర్తిగా అమలు కాలేదు. ఇది తెలంగాణలో తీవ్ర అసంతృప్తికి దారితీసింది, ఇది చివరికి ప్రత్యేక రాష్ట్రం కోసం తెలంగాణ ఉద్యమంలో ముగిసింది.

ముగింపు 

1956 నాటి జెంటిల్మెన్ ఒప్పందం ఆంధ్రప్రదేశ్ మరియు తెలంగాణ చరిత్రలో ఒక ముఖ్యమైన మైలురాయి. ఇది రెండు ప్రాంతాల ఆందోళనలను పరిష్కరించడానికి మరియు ఏకీకృత రాష్ట్రంలో వారి శాంతియుత సహజీవనానికి మార్గం సుగమం చేసే ప్రయత్నం. ఏదేమైనా, ఈ ఒప్పందం చివరికి తన వాగ్దానాలను నెరవేర్చడంలో విఫలమైంది, ఇది ఆంధ్ర మరియు తెలంగాణ మధ్య కొనసాగుతున్న ఉద్రిక్తతలకు దారితీసింది మరియు చివరికి 2014లో ఆంధ్రప్రదేశ్ను రెండు వేర్వేరు రాష్ట్రాలుగా విభజించింది.